اختلال سلوک

اصطلاح اختلال سلوک به الگوهای رفتار ضد اجتماعی غیر قابل کنترل کودکان و نوجوانان اطلاق می‌شود که با آسیب رساندن به دیگران همراه است معمولاً کودکان و نوجوانانی که دچار مشکلات سلوک هستند گستره‌ای از رفتارهای خلاف قانون از جیغ زدن ناسزا گفتن قشقرق به راه انداختن گرفته تا تخریب شدید دزدی و تجاوز را از خود بروز می دهند عمده ترین نمود اختلال سلوک تجاوز به حقوق دیگران و عدم توجه به هنجارهای اجتماعی اجتماعی متناسب با سن افراد است .

انواع اختلال سلوک

اختلال سلوک دو نوع فرعی دارد که عبارتند از:

اختلال سلوک نوع اول

شروع این نوع اختلال در دوران کودکی است و علایم اختلال و رفتارهای مربوطه قبل از ۱۰ سالگی بروز می یابد افراد مبتلا به این نوع از اختلال سلوک معمولاً مذکر هستند ، مکرراً پرخاشگری های فیزیکی و ارتباط آشفته با همسالان خود دارند، ممکن است در دوران اولیه کودکی مبتلا به بی اعتنائی مقابله‌ای باشند و معمولاً اختلال آنها به اختلال شخصیت ضد اجتماعی گسترش می یابد.

اختلال سلوک نوع دوم

شروع نوع دوم اختلال سلوک در نوجوانی است که علایم و خصوصیات رفتاری قبل از ۱۰ سالگی بروز نمی یابد مبتلایان به این نوع از اختلال سلوک در مقایسه با نوع اول رفتار پرخاشگرانه کمتری نشان می‌دهند و اگرچه در همکاری با دیگران اغلب مشکلات رفتاری از خود بروز می‌دهند اما تمایل دارند ارتباطات ارتباطات عادی تری با همسالان خود داشته باشند به نظر می‌رسد که این عده کمتر از نوع اول به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا می‌شوند و نسبت شروع آن در پسرها به شدت گروه اول نیست.

سبب شناسی

هیچ عاملی به تنهایی نمی تواند رفتار ضد اجتماعی و اختلال سلوک را توجیه نماید بلکه مجموعه‌ای از عوامل زیستی روانی و اجتماعی در پیدایش این اختلال نقش دارند که در ادامه به توضیح هر دسته از عوامل پرداخته می شود:

عوامل عصبی_زیستی

گرچه مطالعات اندکی پیرامون نقش عوامل زیستی عصبی در بروز اختلال سلوک صورت گرفته با این حال برخی تحقیقات نشان داده است که عوامل ژنتیکی در بروز رفتارهای ضد اجتماعی نقش دارد.

عوامل روان‌شناختی

کودکانی که در شرایط آشفته و همراه با غفلت و سهل انگاری والدین بزرگ شده اند اغلب وجه منفی هیجانات نظیر خشم ناکامی و غمگینی را ابراز می کند ضعف نقش پذیری در زمینه کنترل تکانه و برآورده نشدن نیازهای این کودکان سبب می‌شود به حس همدلی در آنها به طور کامل صورت نگیرد.

عوامل اجتماعی_فرهنگی

در کودکانی که دچار محرومیت های اقتصادی اجتماعی هستند خطر ابتلا به اختلال سلوک بالاتر است همین امر در مورد کودکان و نوجوانانی که در محیطهای شهری پرورش می یابند صادق است. همچنین بیکاری والدین، و فقدان شبکه‌های اجتماعی حمایت کننده ،عدم مشارکت مثبت در فعالیت های اجتماعی ، از جمله عوامل پیش بینی کننده بروز اختلال سلوک می‌باشد.

عوامل خانوادگی: به طور کلی تحقیقات مختلف بیانگر تأثیر غیرقابل این کار خانواده خانواده در بروز اختلال سلوک می باشد که از آن جمله می توان به مواردی همچون تعارض والدین ارتباط ناکافی با کودک طلاق و نظام قهر آلود خانوادگی اشاره نمود.

 علاوه بر عوامل مذکور ، اختلال بیش فعالی نقص توجه، کژ کاری یا آسیب دستگاه عصبی مرکزی در اوایل زندگی ممکن است کودکان را مستعد ابتلا به اختلال سلوک نمایند.

ملاک‌های تشخیصی اختلال سلوک

الگوی تکراری و پایدار رفتاری که طی آن حقوق اساسی دیگران موازین و هنجارهای عمده اجتماعی اخلاقی متناسب با سن و یا قوانین نقض می‌شود که با بروز حداقل سه مورد از موارد زیر در طی یک سال گذشته بروز می‌یابد و حداقل یک ملاک ظرف شش ماه گذشته وجود داشته باشد:

پرخاشگری نسبت به اطرافیان و مردم

۱- قلدری و تهدید دیگران۲- اغلب شروع کننده ی دعوا۳- استفاده از ابزار و وسایلی که می تواند صدمات جسمانی به دیگران وارد کند. ۴-  نشان دادن بی رحمی نسبت به دیگران ۵- سنگدلی نسبت به حیوانات ۶- دزدی همراه با مواجهه با قربانی ۷- ارتباط جنسی اجباری با قربانیان خود.

تخریب اموال

 8- اقدام به آتش افروزی به قصد ایجاد آسیب جدی 9- تخریب عمدی وسایل دیگران.

تقلب یا دزدی

۱۰- وارد شدن غیر مجاز و بازو به محل سکونت و کار دیگران ۱۱- دروغ گویی با هدف به دست آوردن اجناس یا منافع و یا فرار از تعهدات و وظایف حوزه خود ۱۲- دزدی از دیگران بدون مواجه شدن با قربانی.

نقض جدی مقررات

۱۳- بیرون ماندن از منزل در شب بدون اجازه والدین خود ۱۴- در طی دوران زندگی با والدین واقعی یا جانشین حداقل دو بار شب ها از خانه فرار کرده است و یک بار بدون بازگشت به مدت طولانی از خانه فرار کرده است. ۱۵- فرار از مدرسه قبل از ۱۳ سالگی.

درمان

 برنامه های درمانی چند وجهی که از تمام منابع قابل وصول خانواده و جامعه استفاده می‌کند احتمالاً در کنترل رفتار افراد مبتلا به بهترین نتایج را به همراه خواهد داشت درمان‌های چند وجهی می تواند شامل موارد زیر باشد:

1- مداخلات رفتاری

که در آنها به ازای رفتارهای غیر پرخاشگرانه و رفتارهای سازگارانه اجتماعی پاداش ارائه می شود.

2- آموزش مهارت های اجتماعی

3- آموزش خانواده و خانواده درمانی

4- مداخلات دارویی