تصمیم گیری

مهارت‌های زندگی – مهارت هفتم : تصمیم‌گیری

مهارت تصمیم‌گیری

قبل از توضیح این مهارت مهم آیا می‌توانید تفاوت تصمیم گیری و حل مسئله را بیان کنید؟

در حل مسئله با مشکل مواجه هستیم اما در تصمیم گیری با انتخاب مواجه هستیم.

سطوح تصمیم‌گیری متفاوت است از کوچک متوسط تا بزرگ دسته‌بندی می‌شود.

تصمیمات کوچک همان هایی هستند که تفاوت چندانی ندارند مثلا انتخاب کنید که از پله استفاده کنید یا آسانسور.

تصمیمات بزرگ اما بسیار حیاتی هستند و زندگی شما را تحت تاثیر قرار میدهند.

تصمیمات متوسط تفاوت جندانی ندارند اما بی اهمیت هم نیستند مثلا شما تصمیم میگیرید تا زمان امتحانتان به مهمانی نروید.

مراحل تصمیم گیری

مرحله اول – مشخص کردن موقعیت تصمیم گیری

براي تصمیم گیری درست، افراد باید آگاه باشند که در یک موقعیت تصمیم گیـري قرار دا رند و باید تصمیم گیری کنند. گاه افراد آنقدر سریع، خودکار و بدون فکر تصمیم می گیرند که اصلاً متوجه نمی‌شوند تصمیم گیری کرده‌اند. بنابراین ممکن است خود را مسئول پیامدهای آن نیز ندانند؛ ولی در واقع عمل تصمیم گیری یا انتخاب بین دو یا چند چیز صورت گرفته و در برابر این تصمیم، مسئول هستند.

مرحله دوم – شناسایی حق انتخاب‌های موجود در یک موقعیت

تصمیم‌ها شامل انتخابهاي سیاه و سفید نیستند و در اکثر موارد، حق انتخابهاي متعددي در یک موقعیت تصمیمگیري وجود دارد. شناسایی این انتخابهاي مختلف مستلزم اسـتفاده از فرآیند تفکر خلاق اسـت و بـراي تحریک تفکر خلاق، بارش فکري یعنی عدم انتقاد از ایده‌ها، خوش‌آمدگویی به هر ايده‌اي و اهمیت دادن به کمیت و نه کیفیت، روش مفیدي است.

علاوه بر این، معمولاً مشورت با سایر افراد نیز انتخابهاي ديگري را به میان می آورد. نکته مهم در این مرحله تأکید بر یافتن حق انتخابهاي بیشتر و بیشتر است، زیرا هر چه انتخابهاي موجـود در یک موقعیت بیشتر باشد، امکان یک تصمیمگیري منطقی نیز افزایش می‌یابد.

مرحله سوم – ارزیابی انتخاب هاي موجود

تصمیم‌گیري منطقی، مستلزم ارزیابی انتخاب هاي موجود براي گرفتن بهترین تصمیم است . ارزیابی انتخابهاي مختلف بر اساس پیشبینی پیامدهای مثبت و منفی کوتاه مدت و بلند مدت براي خود و دیگران صورت می‌گیرد.

پیامدهاي مربوط به خود، شامل هماهنگی با اهداف و ارزشها، میزان زمان و کوشش لازم، میزان پاداش محسوس، هزینه یا پاداش هیجانی، تأیید یا عدم تأیید دیگران و آسایش و راحتی فیزیکی میباشد.

پیامدهاي مربوط به دیگران، بستگی به ماهیت تصمیم داشته و بهترین راه براي ارزیابی پیامدهاي احتمالی تصمیم مورد نظر براي دیگران، در میان گذاشتن آن با خود آنهاست.

مرحله چهارم – انتخاب بهترین حق انتخاب و برنامه‌ریزی براي اجراي تصمیم

در این مرحله با توجه به پیش‌بینی پیامدهاي مثبت و منفی، بهترین مورد انتخاب و تصمیم گیری انجام می شود.

نکته مهم در این مرحله آن است که همیشه بهترین انتخاب، گزینه اي که کمترین پیامدهای منفی و بیشترین پیامدهاي مثبت را به همراه دارد، نیست؛ زیرا وسعت و طول دوره تأثیری که یک پیامد بر حوزه هاي مختلف زندگی و آینده فرد میگذارد، نیز حائز اهمیت است. پس از اینکه تصمیمگیري انجام شد، باید چگونگی اجراي آن نیز به بهترین نحو برنامه‌ریزی و یک طرح اجرایی ریخته شود.

این طرح باید ساختار واضحی داشته باشد و در آن گامهای مختلف براي عملی کردن تصمیم، موانع و مشکلات احتمالی و راههاي غلبه بر آن و نیز منابع حمایتی روشن شده باشند.

مرحله پنجم- اجراي تصمیم و ارزیابی آن

در این مرحله، تصمیم به مرحله اجرا درمیآید و سپس هم چگونگی اجراي طرح عمل و هم پیامدها واقعی اجراي تصمیم مورد ارزیابی قرار میگیرند. در مواردي که پیامدهای واقعی با اهداف مورد نظر هماهنگ نیستند، لازم است فرآیند تصمیم‌گیری مجددا مورد بررسی قرار گیرد. تصمیم‌های منطقی شامل توجه به بازخورد ها و عمل کردن براساس آن است .

متخصصان علوم رفتاري به منظور تصمیمگیري، روش هاي مختلفی را پیشنهاد می کنند اما مهمترین آنها عبارتند از:

الف)روش اگر … آنگاه

یکی از روش هاي پیشبینی پیامدها، روش «اگر… آنگاه» است. مقصود از این روش آن است که در مورد راه حل خوب فکر کنیم و به خود بگوییم اگر از این راه حل استفاده کنم آنگاه آن اتفاق خواهد افتاد.

ب)جداول تصمیم گیری

جداول تصمیم گیری ، جدول هایی هستند که به شما کمک میکنند کیفیت ها را به کمیت تبدیل کنید و با عدد و رقم به شما جواب م‌یدهند.

هنگام استفاده از جدول تصمیم گیری ، شما باید مزایا و معایب هر راه حل را بنویسید و به هر گزینه امتیازی اختصاص دهید. امتیازات میتوانند هم مثبت باشند و هم منفی.

شما میتوانید به بهترین گزینه امتیاز 1 +و به بزرگترین عیب امتیاز 1 -بدهید و بعد امتیاز بقیه را در مقایسه با این دوتعیین کنید. سپســس براي هر راه حل، مجموعه امتیازات را حساب کرده و میانگین بگیرید.

بالاترین میانگین بهترین راه حل میباشد. این نحوه اجراء به عنوان یک قرارداد، کار شما را ساده می کند.

تمرین اول

مرور گذشته

برای تسلط به مهارت تصمیم گیری لازم است تا نگاهی به گذشته داشته باشید برای خودتان ایست تصمیماتی که تا به حال گرفته اید را با تقسیم بندی به سطوح تصمیم گیری دسته بندی کنید.بزرگترین تصمیم زندگی تان کدام بوده است؟

در طول هفته چه تصمیاتی گرفته اید کدامشان میتوانسته متفاوت باشد و نتیجه بهتری بگیرید؟

تمرین دوم

تصمیم خوب ، تصمیم بد

برای اینکه متوجه شوید کدام تصمیم برای شما بهتر است باید در چند حوزه  پیامد‌های آن را بررسی کنید در حوزه سلامت, تحصیل, خانواده و آینده تان.

هرگاه تصمیم که خواهید گرفت اثر مخربی بر این چند حوزه نداشته باشد می توان گفت آن یک تصمیم خوب است.

مهارت تصمیم گیری در کودک

هدف مهم این مهارت برای کودک این است که متوجه شود تصمیماتی که میگیرد باعث معرفی او به دیگران می شود و باید در انتخاب آنها دقت کند .

بازی : تاج تصمیم

به کمک کاغذ یا مقوا یک تاج یا کلاه درست کنید و قسمت هایی از آن را به نقتشی یا نوشتن تصمیمات خوبی که کودکتان در طی روز یا هفته داشته اختصاص دهید.به او بگویید که هرنفر با انتخاب هایی که دارد شناخته می شود هر چقدر تصمیمات ما بهتر باشند تاج ما هم زیبا تر خواهد بود.

در این تمرین کودک برای اینکه تاجش زیبا تر باشد در تصمیم گیری از شما کمک میگیرید وموقعیت برای اینکه  شما با در نظر گرفتن سن فرزندتان در غالب بازی یا آموزش تصمیم گیری صحیح را به او یاد دهید فراهم می شود.