مهارتهای زندگی – مهارت ششم : حل مساله
مهارت حل مساله
حل مسئله یکی از پرکاربردترین مهارت های زندگی است در این مهارت شما می‌آموزید مشکلات قابل حل هستند و میتوانید به خوبی مشکلات موجود و چالش های زندگیتان را شناسایی کنید.
در این قسمت به شما چگونگی حل مشکلات را آموزش داده شده و به عنوان تمرین در طی روز های آینده در برخورد با چالش های پیش رو انتظار میرود از این تکنیک بتوانید به خوبی استفاده کنید.
فرآیند حل مسئله یک دیدگاه کلی به مسئله و مشکل است. این فرآیند چند مرحله ای موجب میشود که از تمایل به یافتن راه حل های ناگهانی و سریع صرف نظر کرده و مراحل ساختار یافته را دنبال کنید .
این مرحله شامل چند گام است:
در اولین گام از این مرحله، فرد باید درباره مشکل خود فکـر کند و دریابد که مشکل او چیست؟ پس از آن باید در مورد مشکل خود به خوبی فکر کند و دریابد که چه عواملی باعث ایجاد آن شده‌اند، مشکل از چه زمانی شروع شده و دلیل آن چه بوده. در این مرحله مشکل باید به صورت دقیق مشخص شود.
بنابراین براي رسیدن به یک تعریف مناسب از مسئله:
الف) صورت مسئله باید نوشته شود. اگر وقت داشته باشیم بهتر است تعریف مسئله را بنویسیم. این مرحله کمک میکند که واضح و دقیق فکر کنیم و تعهدات خود را قوت ببخشیم ؛ راحت تر و مؤثرتر ارتباط برقرار کنیم.
ب) روشــن، ساده و دقیق باشد .توجه به ایــن نکته ضروری اســت که تعریف مسئله باید تا آنجا که ممکن است دقیق باشد.
مراحل حل مسئله
2 ) پیدا کردن راهحل هاي مختلف
تعریف و شناسایی مشکل
اولین مرحله، تبیین دقیق مشکل و حل مسئله است؛ یعنی ابتدا باید مسئله تعریف شود. در این مرحله، فرد ابتدا باید از خود بپرسد که چه راهحل هایی براي این مشکل وجود دارد و سپس سعی کند همه راه حل ها را که به ذهنش میرسد بیان کند.
اگر فرد دقیقاً نداند چه مشکلی وجود دارد، امکان حل آن کاهش مییابد و ممکن است وقت زیادی را صرف حل یک مشکل اشتباه کند.
توصیف اختصاصی مشکل این امکان را فراهم میآورد که با استراتژیهای مفید به حل مشکل پرداخته شود. چنانچه مشکلی مبهم یا پیچیده باشد، نمیتوان راه‌حل‌های مؤثری براي آن پیدا کرد.
پیدا کردن راه حل های مختلف
هنگامی که مسئله یا مشکل دقیقاً مشخص و معلوم شد، فرد باید بکوشد تا راهحل هاي مختلفی را براي مشکل
خود پیدا کند. براي این کار، فرد باید ذهن خود را باز نگه دارد، آن را سانسور نکند و هر راه‌حلی را که به ذهنش میرسد چه خوب و چه بد، در نظر بگیرد و همچنین با دیگران مشورت کند. نکته مهم در این مرحله، تعداد راه حل است و نه کیفیت آنها؛ زیرا در این مرحله، راهحل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرارنمی‌گیرند .
فرض بر این است که تعداد، تولید کیفیت میکند و هر چه فرد راهحل هاي بیشتري در اختیار داشته باشد، امکان حل مؤثر مشکلات نیز بیشتر میشود. علاوه بر این، آموختن حل مسئله و تصمیم گیری، بر احساس فرد از خود و دیگران اثر میگذارد.
حل مسئله، بر ادراك افراد، از کفایت خود، اعتماد به نفس و عزت نفس آنان اثر دارد و بنابراین تأثیر زیادي در سلامت روان دارد. همراه با ارتقاي سطح بهداشت روان، انگیزه‌های فرد در مراقبت از خود و دیگران، پیشگیری از بیماري هاي روانی، پیشگیري از مشکلات بهداشتی و مشکلات رفتاري افزایش مییابد.
از روش هاي پیداکردن راه حل براي مشکلات ، روش «بارش مغزی » است . بدیهی است که صورت مسئله های مختلف، ممکن است به راه‌هاي مختلف براي حل مسئله منتهی شود. همه راه‌حلی که به ذهن میرسد -چه خوب و چه بد- چه مثبت و چه منفی، باید نوشته شوند این امر به دو دلیل است:
اولاً: هنگامی که فرد ذهنش را باز میکند، بسیاري از راه حل هایی را که قبلاً آموخته است ولی به دلیل این که مدتهاست آنها را به کار نبرده فراموش کرده، از نهان خانه مغز فراخوانده میشود و دوباره آنها را به همان شکل یا در شکلی جدید به کار میبرد. این خود منجر به افزایش اعتماد به نفس فرد میشود.
ثانیاً: هدف این مرحله دست یافتن به راهحل هاي متعدد است. چیستی و چگونگی راهحل ها مهم نیست. زیرا در این مرحله راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار نمی‌گیرند. اما این نکته ضروری است که در روش بارشمغـزي، فرد مجاز به ارائه راه حل هایی می باشد که نه به خودش و نه به دیگران صدمه وآسیب برساند.
تصمیم گیري
انسانها به میزان زیادي خود سرنوشت خود را رقم میزنند و تصميم‌گيري ابزاري است که این کار را براي آنها انجام میدهد. تصميم‌گيري ، فرآیند پیچیدهاي است شامل انواع مختلف توانايي‌هاي فکري و نیز آگاهی از عوامل مختلفی که بر این مقوله تأثیر میگذارد. تصمیم‌گیری هاي درست، در ارتقاء رفتارهای سالم، مثبت و قابل پذیرش و به طور کلی یک آینده مثبت نقش مهمی دارد و تصمیم‌گیری هاي اشتباه ممکن است بر جنبه‌های مختلف زندگی و آینده فرد تأثیر منفی بگذارد.
در مرحله بعد راه حل ها مورد قضاوت و ارزشیابی قرار میگیرند. براي این کار، افراد باید پیامدها و قابلیت دسترسی هر راه
حل را قبل از استفاده از آن، پیشبینی کنند . چنین کاري احتمال استفاده از راه حل هایی را که
پیامدهای قبلی و خطرناک به همراه دارد، کاهش میدهد.
بازنگری
پیش از آنکه خود را به اجراي راه حلی متعهد کنیم، لازم است یک بازنگري نهایی انجام شود . همچون سایر
موارد مربوط به فرایند حل مسئله، طول مدت زمان بازنگری و شیوهای که به کار می گیریم، به اهمیت و فوریت مسئله بستگی دارند.
ممکن است این بازنگری چند ثانیه یا چند ماه طول بکشد. ولی همیشه انجام این بازنگري بـا ارزش اسـت . لازم
اســـت راه حل خود را از چند زاویه بازنگري کنیم. در این مرحله بر اساس پیامدهاي پیش بینی شده براي هر
راه حل، راه حلی که بیشترین پیامدهاي مثبت و کمترین پیامدهاي منفی را به همراه دارد، انتخاب میشود.
چنانچه راه حل انتخاب شده رضایت‌بخش بود، فرآیند حل مسئله پایان می یابد و اگر مؤثر نبود، باید از راه
حل‌ها ی دیگر استفاده کرد یا فرآیند حل مسئله را از ابتدا شروع نمود. بنابراین فرآیند حل مسئله زمانی پایان
مییابد که آن موقعیت، دیگر براي فرد مسئله ساز نباشد.
تمرین: پنج سوال طلایی
هرگاه به هر دلیلی با چالشی روبرو شدید سوالات زیر را از خودتان بپرسید و دقیق به آنها جواب دهید.
1-با چه مشکلی روبرو هستم؟ تعریف دقیق مشکل با تمام جزییات
2-چه راه حل هایی برای آن به ذهنم می رسد؟
3-هرکدام راه حل ها چه ضرر و فایده ایی بزای من دارند؟
4-بهترین راه حل کدام است؟
5-بهترین راه حل را کی و چطور انجام دهم؟
این پنج سوال جامع ترین تکنیک در حل مشکلات مختلف می باشند که با استفاده از مهارت های قبلی که فرا گرفته اید میتوانید بسیار کاربردی و سریع بهترین راه حل را پیدا کنید.
مهارت حل مسئله در کودک
مهمترین هدف این مهارت برای کودکان توانایی تشخیص مشکلات و درک این موضوع که راه حل های زیادی برای مشکل وجود دارد است
به این منظور میتوانید دقایقی در روز را البته به طور متوالی برای مثال زمان های10دقیقه ایی اما چند بار در روز با صبر و حوصله به آموزش این مهارت بپردازید.
بازی اول
در غالب داستان مشکلات را مطرح کنید.
برای مثال:سارا وقتی با دوستانش بازی میکرد متوجه شد لباسش کثیف شده است به نظر تو سارا یا چه مشکلی روبروست؟
و بعد از فرزندتان بپرسید تا به حال او مشکلی را تجربه کرده است؟
توجه کنید در این بازی به راه حل نمی پردازیم فقط در غالب داستان های متنوع تشخیص مشکل را برای کودک امکان پذیر میکنیم.
بازی دوم
چتر نجات
از کودک خود بخواهید یک چتر نقاشی کند و یکی از مشکلات خودش را بالای صفحه بنویسد مثلا ترس از تنهایی
و بعد روی هر پرک چتر به کمک خودش راه حل های موجود را که قابل اجرا هستند نقاشی کند یا بنویسد بعد از تمام شدن نقاشی به او بگویید این راهکارها مثل یک چتر نجات از او مراقبت خواهند کرد.درطی روز هرگاه با مشکلی رو برو شد فرزندتان از او بخواهید چتر نجات آن مشکل را برای شما نقاشی کند .
مهمترین نکته در آموزش به کودکان این است که این بازی ها را در زندگی روزمره با آنها در بافت صمیمی و شاد تمرین کنید.
تیم پژوهش در روانشناسی سایت روامو شامل یک ساختار گذرا برای مدیریت موقت پست های اعضا است.
لطفا فایل صوتی و یا ویدئویی آموزشها را هم قرار دهید